اصول نقشه خوانی ساختمان: پلان و برش چیست؟

پلان و برش چیست؟ اصول نقشه خوانی ساختمان

یک نقشه ساختمانی عموما شامل پلانها ، مقطع و نما و جزئیات اجرایی است :

تعریف پلان

همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید تصویرى از برش افقى فرضى که از ساختمان طراحی می‌شود به‌عنوان «پلان» نام‌گذاری می‌گردد.صفحه‌ی برش تقریباً از دوسوم تا سه‌چهارم ارتفاع هر طبقه می‌گذرد و قسمت‌های گوناگون ساختمان، از قبیل دیوارها، درها، پنجره‌ها، کمدها، پله‌ها و…را قطع کرده و مواردی مانند مبلمان و لوازم خانه، کف سازى و اختلاف سطوح و … قابلیت دیده شدن پیدا می‌کنند. در شکل‌های زیر می‌توانید مراحل ایجاد یک پلان را مشاهده نمایید.

جهت خواندن مناسب‌تر نقشه‌های معمارى و تشخیص بخش‌های متعدد ساختمان از همدیگر، هرکدام از عناصری که برش خورده‌اند و مواردی که برش نخورده‌اند را به‌وسیله‌ی علائم استاندارد در نقشه‌ای به نام «پلان» ارائه می‌دهند. کنسول‌ها و شکستگی‌های موجود در سقف مثل تصویر زیر به‌صورت خط‌چین در پلان به نمایش گذاشته می‌شود.

در شکل زیر قسمت‌های پیش‌آمده‌ی سقف یا کنسول در بالاى صفحه‌ی برش واقع‌شده‌اند و هنگامی‌که از قسمت برش خورده به پایین می‌نگریم پیش‌آمدگی‌ها مشاهده نخواهند شد. به همین دلیل بایستی آن‌ها را در پلان با خطوط خط‌چین معین نمود. ولی موضوعی که از اهمیت بالایی برخوردار است این است که نخست پلان، به‌وسیله‌ی طراح یا به عبارتی مهندس معمار از قبل طراحى می‌شود و فرد رسم کننده آن را به همراه علائم مرتبط به پلان رسم می‌نمایند.

شکل زیر مثالی از طرح ساختمان مسکونى را که به‌وسیله‌ی دست رسم شده ارائه می‌دهند:

این طرح به‌وسیله‌ی دست و به حالتی شماتیک ترسیم آن بر روى کاغذ پوستى انجام‌شده است. در تصویر زیر می‌توانید پلان یک ساختمان ویلایى را مشاهده نمایید.

پلان‌های مسکونى چند طبقه

همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید ساختمان‌های چندطبقه، ساختمان‌هایی هستند که بیش از دو پلان دارند و به‌طور طبیعی به‌منظور هر طبقه پلانى جدا، طراحى و ترسیم می‌شود.

این ساختمان‌ها از زیرزمین، پارکینگ به‌منظور پارک اتومبیل و انبارى برای طبقات بالاتر، برخوردار می‌باشند. درمجموع دو گروه پلان مسکونى چندطبقه وجود دارد:
الف) تک‌واحدی: یک واحد مسکونى برای هر طبقه لحاظ می‌شود.
ب) چند واحدى: در هر طبقه ۲ یا چند واحد مسکونى در نظر گرفته می‌شود.

در شکل زیر می‌توانید یک ساختمان تک‌واحدی را مشاهده نمایید که شامل زیرزمین و یک طبقه مسکونى می‌باشد.

برش یا مقطع

در طی مراحل کامل شدن طرح و نقشه، طراح به‌منظور دستیابی به طرح اصلی، به‌وسیله‌ی مقاطع یا برش‌ها می‌تواند روابط متعدد میان فضاهای مثبت و منفی، طرح‌های مختلف را ارزیابی نماید و آن‌ها ارائه دهد. معمولاً به‌منظور بهتر ارائه کردن جزئیات اجرایی و پیاده‌سازی طرح، ارزیابی بخش‌های تو پُر و توخالی و اطلاعات بعدازآن، برش از پلان صورت می‌گیرد. هنگامی‌که صفحه‌ی برش فرضی قسمتی از پلان را به شکل عمودی قطع کند و از پایین‌ترین طبقه یعنی زیرزمین تا آخرین طبقه از ساختمان را برش دهد، به آن «مقطع یا برش ساختمان» اطلاق می‌شود.

برگزیدن محل برش در پلان از اهمیت بالایی برخوردار است به‌گونه‌ای که مکان برش و این صفحه‌ی فرضی باید از قسمتی عبور نماید که حجم بیشتری از داده‌ها را از داخل ساختمان به طراح ارائه دهد. در مسیر واقع‌شدن این صفحه یعنی صفحه‌ی برش، این امکان وجود دارد که درها، پنجره‌ها، دیوارها، پاسیو و راه‌پله برش بخورد و ترسیم‌کننده با رسم نمودن نقشه‌ی مقاطع، چگونگی بریدگی آن‌ها را با صفحه‌ی برش ارائه می‌دهد و نمایان می‌کند. در شکل‌های زیر می‌توانید مراحل برش عمودی یک ساختمان را مشاهده نمایید.

ازجمله عمده‌ترین نقشه‌های ساختمانى، مقاطع را می‌توان نام برد که سازندگان سازه نیاز مبرمی به آن‌ها خواهند داشت. با ترسیم مقاطع، رابطه‌ی ساختمان با زمین، تعداد طبقات و دیوارهاى داخلى را می‌توانیم تعیین و مشخص نماییم. به‌طورمعمول حجم ساختمان و پیچیدگى بخش‌های درونی آن تعداد مقاطع موردنیاز جهت نقشه‌های ساختمانى مقاطع را تعیین می‌کنند.
در شکل زیر پلانى را نمایش می‌دهیم که در آن محل برش عمودى، مشخص‌شده است.

شکل زیر نمونه‌ی برش یا مقطع الف-الف، از پلانی را که در شکل فوق ترسیم‌شده، نشان می‌دهد.

گفتنی است که بر اساس نیاز، این امکان وجود دارد که برش‌های اندک، که با نام انگلیسی «دتایل» شناخته می‌شوند، با مقیاس یک‌بیستم تا یک یکم ترسیم و طراحی شوند. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید در این برش‌ها جزئیات بیش‌تری از ساختمان مثل جزئیات سقف، پروفیل در و پنجره‌ها، نازک‌کاری و … ارائه می‌شود، این شکل، برشی اندک از برش شکل فوق می‌باشد. این برش با مقیاس یک‌پنجاهم ترسیم و طراحی می‌شود.